بازیابی مفهوم ایران زمین در آثار و آراء حمدالله مستوفی قزوینی

حاکمیت ایلخانان مغول بر ایران که در پی فتح بغداد و سقوط خلافت پانصد ساله‌ی عباسی صورت گرفت، پیامدهای مهمی در عرصه‌ی فرهنگ و سیاست ایرانیان بر جای نهاد که مهم‌ترین آن بازیابی هویّت ایرانی و خودآگاهی صاحبان دفتر و دیوان در زمینه‌ی وضعیت و موقعیت تاریخی و محدوده‌ی سرزمینی خویش است. حمدالله مستوفی قزوینی از جمله کسانی است که با نگارش آثار ارزشمند در تاریخ، جغرافیا و حماسه‌سرایی به احیای این هوّیت تاریخی کمک فراوان نمود. او در نزهت القلوبکه اثری جغرافیای است، سرزمین ایران را به عنوان کشوری باستانی با مرزهای مشخص در میانه‌ی جهان معرفی کرده و به معرفی ایالات آن می‌پردازد و در ظفرنامه که تاریخی منظوم به سبک فردوسی است، در احیای مفهوم ایران زمین و هویّت ایرانی تلاش فراوان نشان می‌دهد. در این اثر ارزشمند، بارها از ایران و ایرانیان یاد کرده و در ادامه‌ی راه خاندان جوینی و رشیدالدین فضل‌الله با محور قرار دادن ایران، به ایرانی ساختن حاکمان مغول و انطباق آن‌ها با شاهان باستانی ایران می‌پردازد. ظفرنامه نشان می‌دهد که آن‌چه در اندیشه‌ی مستوفی می‌گذرد، تداوم مفهوم ایران زمین براساس آیین شهریاری باستانی در دوره‌ی اسلامی و ایجاد یک رنسانس ایرانی- اسلامی است.